Hieronder vindt u ter inspiratie wat voorbeelden van lezingen met als thema ‘Kunst en vorsten’.
- ‘The Crown’
Engelse kroningen 1485-2023
Van de Tudors naar de Windsors loopt een lijn van veel ceremonieel: van koninklijke huwelijken, dopen, begrafenissen en vooral kroningen druipt een ijzeren traditie, die nog levend is dankzij kunstenaars en componisten. Bij de kroning van de tienjarige Richard II in 1377 werd voor het eerst de behoefte gevoeld aan spektakel om indruk te maken op het gemene volk. Sindsdien heeft dat spektakel gradueel gewonnen aan statigheid en prestige, zoals ongeëvenaard door andere monarchieën.
Dit college laat de vorsten van opeenvolgende dynastieën zien en horen: van de vijf Tudors Hendrik VII en VIII, Eduard VI, Mary I en Elizabeth I; de zes Stuarts Jacobus I en II, Karel I en II, Mary II – met Willem III – en Anne; het zesdelige huis Hannover: George I, II, III, IV, Willem IV en Victoria; en de vijf Saksen-Coburg-Gotha’tjes Edward VII, George V en VI, Edward VIII, Elizabeth II en Karel III.
Aan de hand van Purcell, Turner, Händel, John Martin, Winterhalter, Saint-Saëns, Laurits Tuxen, Elgar en vele andere kunstenaars en componisten. - De legende Napoleon
De groei van de Napoleonmythe na zijn ellendige dood op Sint-Helena die leidde tot zijn spectaculaire herbegraving in Parijs in 1840 in opdracht van ‘burgerkoning’ Louis-Philippe, die al de Arc de Triomphe had laten voltooien en in Versailles een Nationaal Historisch Museum had laten inbouwen met verschillende Napoleonzalen. Victor Hugo gaf een sprankelende beschrijving van de ceremonie in Parijs, waar Adolphe Adam een stemmige mars bij schreef.
Niet alleen Franse historici, schrijvers, kunstenaars en componisten hielden zich sindsdien bezig met de in armelijke omstandigheden opgegroeide Corsicaan die de idealen van de Verlichting en de Revolutie over het continent verspreidde en daarmee officieel de moderne tijd inluidde. Ook in Duitsland en Italië, in Rusland, Spanje en Engeland werd de nationale identiteit in het nieuwe tijdsgewricht afgemeten aan Napoleon. - Elise Bonaparte
vorstin van Piombino, hertogin van Lucca, markiezin van Carrara en groothertogin van Toscane
Van alle familieleden die Napoleon op de troon zette was zijn oudste zus Elise wel de succesvolste. Eerst maakte zij als hertogin van Lucca een luisterrijk hof, opgeluisterd door componisten als Spontini, Paisiello, Méhul, Farinelli en Rossini. En met een speciale verhouding met Paganini begon een spetterende carrière voor de vioolvirtuoos. - Joséphine, de creoolse keizerin
De fataalste schoonheid van de Franse revolutie wist haar hand eerst te leggen op een generaal, die op Haïti het leven liet, en vervolgens op de meest ambitieuze en getalenteerde parvenu die tijdens die woelige periode kwam bovendrijven. Eenmaal keizerin van Frankrijk implementeerde zij de empirestijl in diverse paleizen, maar vooral in haar eigen paleisje Malmaison. Dankzij de roofexpedities van het Franse leger in Duitsland, Italië en de Nederlanden wist ze er een fraaie kunstcollectie van onder andere Hollandse meesters voor op te bouwen, maar ook gaf ze vele opdrachten aan moderne schilders, beeldhouwers, meubelmakers, architecten, wevers en keramisten. Voor haar beroemde tuin werden exotische bloemen en planten meegenomen, waaronder de fameuze bloem die ze naar haar dochter Hortense noemde: de hortensia.
Hortense werd koningin van Holland, haar broer Eugène onderkoning van Italië, maar Joséphine kon geen kinderen meer krijgen en daarom scheidde Napoleon van haar. Als afscheidscadeau mocht ze een servies bestellen bij de Sèvres-fabriek. Dat werd een van de beroemdste dessertserviezen ter wereld, in een fantasierijke, Egyptische stijl.
Toen Napoleon eenmaal verdreven was, kwam tsaar Aleksandr I zijn opwachting maken, maar omdat ze hem in een zijden niemendalletje buiten opwachtte, liep ze een fatale longontsteking op. Bij een tweede bezoek kocht Aleksandr het grootste deel van haar kunstcollectie van haar erfgenamen. Die is nu in de Hermitage. - Jugendstil in Darmstadt
de utopie van een moderne groothertog
Rond 1900 bouwde de Hessische groothertog Ernst Ludwig, kleinzoon van Victoria, het provinciale Darmstadt om tot een hoofdstad van Art Nouveau, waar tientallen uitgenodigde kunstenaars modellen maakten voor de plaatselijke industrie: glas, keramiek, metaal en porselein. geheel in de gedachte van de Art Nouveau vervaardigden architecten, beeldhouwers en schilders schitterende, moderne kunstnijverheidsproducten ‘in dienst van het volk’, om het leven van de gewone man te verfraaien. Tegelijk bouwde hij op een heuvel in de stad een kunstenaarskolonie onder leiding van de Weense Secession-architect Josef Maria Olbrich.
Artikel van mijn hand uit 2001 met veel afbeeldingen te lezen op: http://tijdruimte.nl/artikelen/vorsten/ErnstLudwigDarmstadt - Frans I en de Italiaanse renaissance in Frankrijk
De eerste vorst die renaissance en humanisme over de Alpen bracht was Frans I: onder zijn bewind veranderde Frankrijk razendsnel van een middeleeuws vorstendom in een moderne staat, met de bijbehorende moderne kunsten: hij nodigde een hele stoet Italiaanse architecten en kunstenaars uit om aan het hof te komen werken. Andrea del Sarto, Benvenuto Cellini, Rosso Fiorentino, Primaticcio en Leonardo da Vinci kwamen zelf en van Raphaël en Titiaan kreeg hij schilderijen, meestal gemaakt in opdracht van zijn vrienden in Italië, groothertog Cosimo I van Toscane en de pausen Leo X en Clemens XII – alledrie Medici’s.
Frans was een tijdgenoot van Hendrik VIII van Engeland, Karel V van Oostenrijk en Suleiman de Schitterende van Turkije, maar als mecenas en estheet stak hij ze allen naar de kroon. - De verzamelingen van Catherina de Grote
Of hoe een onaanzienlijk Duits prinsesje 32 jaar regeerde over een altoos onmetelijker rijk, zich liet bijstaan door Verlichtingsdenkers als Voltaire en Diderot, vele schilderijencollecties opkocht voor haar ‘hermitage’, flinke stukken Polen en Turkije toevoegde aan Rusland, 10.000 cameeën bijeen gaarde en twaalf minnaars versleet. - Anna Paulowna
De vorige niet-Duitse koningin was bij haar aankomst in de Nederlanden even populair en exotisch als Máxima en bleek een plichtsgetrouwe vorstin met een stalen wil, die beter Nederlands sprak dan haar echtgenoot Willem II.
Met haar man Willem II voerde zij een luisterrijk hof als nooit tevoren of sindsdien. In alle vier de paleizen (Brussel, Tervuren, Den Haag en Soestdijk) waren Russisch-orthodoxe kapellen ingericht; van haar broer Alexander I kreeg zij diens draagbare ikonostase, waarvoor zij nieuwe schilderijen liet maken; zij nodigde beroemde virtuozen uit om aan het hof te komen optreden en schilderde naar de indrukwekkende schilderijencollectie van Willem II op Kneuterdijk. Na diens dood richtte zij Soestdijk in als museum ter nagedachtenis aan Willem II, terwijl zij in bittere onmin leefde met haar volle nicht, koningin Sophie.
Een culturele biografie van koningin Anna Paulowna die licht werpt op de exotische en romantische bloeiperiode van het Oranjehof, met kunst, muziek, architectuur en geschiedenis. - Albert van Saksen-Coburg
De veelbetreurde echtgenoot van Victoria had de hand in het decoratieprogramma van het Palace of Westminster en in het koninklijk zomerpaleis, hij componeerde en verzamelde. - Keizers op Corfù
De tragische keizerin Sissi liet op Corfù een klassiek paleis bouwen om weg te zwijmelen bij de Griekse held Achilles. Na haar dood verwierf de Duitse keizer Wilhelm II het paleis.
Artikel op https://tijdruimte.nl/artikelen/vorsten/Sisi - Napoleon III en Parijs
Louis Napoléon (1808-73) is de derde zoon van Napoleons broer Louis en Hortense de Beauharnais, koning en koningin van Holland. Na zijn jeugd te hebben doorgebracht in ballingschap, pleegt hij twee vergeefse coups. Na de revolutie van 1848 wordt hij dan toch als president van de Tweede Republiek geïnstalleerd. Als hij zich vier jaar later laat kronen, komt een rij corrupte parvenu’s aan het bewind, in een goud glanzend Tweede Keizerrijk waarmee de Fransen zich gretig glinsterend zand in de ogen laten strooien. Buitenlandse avonturen en militaire successen schragen de troon en het land zwelgt in de glorie van internationaal aanzien en de fenomenale herbouw van Parijs tot hoofdstad van de wereld.
artikel op https://tijdruimte.nl/artikelen/vorsten/NapoleonIII.htm - Vier eeuwen Romanov
Kunst en paleizen van acht tsaren
In 1613 werd de ‘Tijd der Troebelen’ beëindigd door de zalving van een nieuwe tsaar, Michaïl Romanov. Vanaf de verplaatsing van het hof naar de nieuwe hoofdstad Sint-Petersburg in 1703 begonnen de tsaren zich een westerse stijl aan te meten, door het aanleggen van verzamelingen, het bouwen van zomerverblijven en het aannemen van de Latijnse titel ‘imperator’, keizer. - De Zilveren Eeuw van Willem II en Anna Paulowna
Was er leven na de Gouden Eeuw? Jazeker: na een lange winterslaap herleefde die in het Koninkrijk der Nederlanden. Willem II (1792-1849) en Anna Paulowna (1795-1865) regeerden over deze Zilveren Eeuw, als kroonprinselijk en vervolgens als koninklijk mecenas. Dichters en schilders, componisten en architecten, edelsmeden en schrijnwerkers stelden hun hervonden talenten in hun gulle dienst.
https://www.ridderengrootvorstin.tijdruimte.nl/ - Oranje en de kunsten
Vier vorsten en drie vorstinnen
De zeven vorsten uit het huis Oranje tot dusver hebben de kunsten in verschillende mate en op uiteenlopende manieren bevoordeeld. Willem I liet paleizen bouwen en gebruikte kunst om van Nederland en België een eenheid te smeden. Willem II bouwde een privécollectie op die tot de beste van Europa werd gerekend, maar bouwde overal paleizen met tuinen, liet monumenten neerzetten en stimuleerde het kunstklimaat door opdrachten en aankopen. Willem III had meer met muziek, al liet hij een Kunstzaal inrichten op Het Loo en verzamelde koningin Sophie kunstenaars om zich heen, met name Andries Schelfhout. Wilhelmina schilderde zelf en was dik bevriend met hofportrettiste Thérèse Schwarze, Juliana met Rien Poortvliet, die elk jaar een kerstgroet schilderde. Beatrix had les van diverse beeldhouwers en koos na haar troonsbestijging persoonlijk de kunstenaars die staatsieportretten, postzegels en munten moesten ontwerpen en Willem Alexander is vooral betrokken bij muziek, terwijl het omstreden staatsieportret aan een commissie is overgelaten.
artikel op https://tijdruimte.nl/artikelen/vorsten/Waterloomonumenten
