Oostenburg
in het spoor van VOC, Peter de Grote en Werkspoor

Amsterdams nieuwste aanwinst is het aloude Oostenburg, een aangeplempt eiland in het IJ dat in 1661, onmiddellijk na gereedkoming, werd gekocht door de VOC, die er een reusachtig magazijn bouwde (ingestort in 1822) en werven waar tot 1796 ruim 500 schepen zijn gebouwd. In 1697 liep Peter de Grote er vier maanden stage. Even verderop lag de lijnbaan (ruim 610 meter lang) van de VOC, evenwijdig aan de lijnbaan van de Admiraliteit, die het eiland Kattenburg in gebruik had. Op het middelste eiland Wittenburg waren meerdere werven gevestigd.
In de 19e eeuw werd de bedrijvigheid overgenomen door Werkspoor, de Nederlandsche Fabriek van Werktuigen en Spoorwegmaterieel. Behalve fabriekshallen en loodsen kwam er een arbeiderswijk.
Werkspoor gebruikte de overgebleven VOC-gebouwen als museum en zette er nog in 1952 een fraai ontspanningsgebouw voor het personeel naast, later het thuishonk van het Werkteater. Toen was het hele gebied verpauperd en streken er kunstenaars neer als Constant en Theo Niermeyer, met in hun kielzog een reeks Sixties-helden: Ramses Shaffy bewoonde een woonboot, Robert Jasper Grootveld teelde wiet op zelfgeknoopte vlotten, Johnny the Selfkicker ging er samenwonen en Aat Veldhoen overleed er in 2021.
Kattenburg werd het eerst ‘gesaneerd’: het gehele stratenplan werd gewist en er kwamen galerijflats in de tuinstadgedachte. Tien jaar later was Wittenburg aan de beurt, waar het stratenplan behouden bleef, maar niettemin slechts de Oosterkerk en het Groenlandhuisje nog overeind staan.
Op Oostenburg gaat het er heel anders toe. Er worden 1500 woningen voor alle inkomensklassen neergezet tussen de 19e-eeuwse Van Gendthallen, de monumentale Werkspoorhal, de oude kademuren en de iconische blauwe kraanbokken van Werkspoor, maar ook het VOC-magazijn en de hoofdkwartieren van de admiraliteit en de VOC, waar het monument is aangebracht voor Peter de Grote.

Startpunt van de wandeling is voor de voormalige Admiraliteitslijnbaan, Oostenburgergracht 77, tegenover de halte van bus 22.